به گزارش شهرآرانیوز؛ مادر همیشه مادر است و هیچ‌کدامشان با هم فرقی ندارند، اما هنوز زیر سقف این شهر، خیلی از سفره‌ها جانی ندارند، لقمه‌های نان دست‌به‌دست می‌شود و سهم مادر از سفره تقریبا هیچ است؛ شاید برای اینکه لقمه‌ای بیشتر به دیگری برسد. فقر مزمن و تغذیه ناکافی، درد دارد و بر روح و جان زخم می‌زند و طاقت آوردنش هم سخت است. اما بار این تهیدستی بر زنان بیشتر است، آن‌هم زنانی که قرار است مادر شوند یا در آستانه ورود به این دنیای بزرگ و بی‌انت‌ها هستند.
این، قصه مشترک زنانی است که سرنوشتشان کمی با دیگران متفاوت‌تر است؛ دخترانی که هنوز به بلوغ نرسیده‌اند، باید با کودکی شان خداحافظی کنند و بروند خانه بخت و درحالی که هنوز طعم دنیای زیر یک سقف زندگی‌کردن را درست نچشیده‌اند، چشم‌انتظار باشند که کی مادر می‌شوند و این چرخه ادامه دارد: نوزاد اول تازه متولد شده و تن و جانشان فرصت ترمیم را نداشته است، بارداری دوم را تجربه می‌کنند و.... مثل اینها زیادند؛ جمعیت مادرانی که در محدوده‌های مختلف شهر دچار ناامنی غذایی‌اند و پای سفره، فقط تماشاگر غذاخوردن فرزندانشان هستند و گاه چیزی فراتر از یک لقمه به آنها نمی‌رسد.
اینها حرف نیست، دغدغه همیشگی فعالان اجتماعی مناطق حاشیه‌ای شهر است که بار‌ها در جلسه‌های رسمی و غیررسمی مطرحش کرده‌اند؛ آنها که ادعا می‌کنند فقر غذایی در برخی مناطق، چهره‌ای زنانه گرفته است و زنان، در چرخه شیردهی و کار خانگی و نداری، فرسوده می‌شوند و ازپا می‌افتند، آن‌هم درحالی‌که نرخ رشد جمعیت و تعدد بارداری در مناطق کم‌برخوردار بیشتر است و باید التفات بیشتری به آن بشود. تعدادی از همین فعالان به شهرآرا گزارش می‌دهند که توزیع مکمل‌های تقویتی از مراکز بهداشت، قطع شده است و موانع مالی، این برنامه‌ها را به سایه‌ای از آنچه باید باشند، تبدیل کرده است.
حرف‌ها و اعتراض‌های کنشگران اجتماعی تمامی ندارد؛ آنها که می‌گویند: خانواده‌ها استطاعت مالی ندارند، نمی‌توانند گوشت بخرند و مکمل‌های دارویی گران است، زنان باردار و حتی دختران به بلوغ رسیده از کم خونی رنج می‌برند؛ چون اولویت‌های مهم تری در زندگی دارند و ترجیح می‌دهند به این چیز‌ها فکر نکنند. آنها از یک طرف نگران سفره‌های کم جان خانواده‌ها هستند و ازسوی دیگر، می‌گویند دسترسی به مکمل‌ها در مراکز بهداشت کم است و هزاران هزار حرف دیگر که گفتنش تکراری است.
ما این روز‌ها پشتمان گرم قوانینی است که برای حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، تدوین می‌شوند و مسئولان حوزه‌های مختلف، پرطمطراق از اجرا کردنشان حرف می‌زنند. گرچه به مدد قانون جوانی جمعیت، تدوین طرح‌ها و برنامه‌های مختلف در حمایت از مادران باردار به ویژه در مناطق محروم و روستایی در سال‌های اخیر پراهمیت‌تر شده است، به نظر می‌رسد طرح‌ها بر روی کاغذ و در حدواندازه دستورالعمل، باقی مانده‌اند و اجرایی شدنشان لنگ می‌زند؛ نشان به این نشان که حالا از مناطق مختلف خبر می‌رسد در مراکز بهداشت، یا مکملی برای توزیع وجود ندارد یا نیروی کافی برای مشاوره و پیگیری نیست.
اما مسئولان حوزه مرتبط این موضوع را قبول ندارند. مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌گوید: نظارت بر نحوه خدمات دهی به مادران باردار، نظارت بر توزیع و مصرف مکمل ها، ازسوی ما و همچنین گروه بهبودتغذیه ستاد معاونت بهداشتی دانشگاه به صورت مستمر دنبال می‌شود.
دکتر محمد احمدیان ادامه می‌دهد: این موضوع برای خود ما هم دارای اهمیت است؛ برای ما، هم مادران و هم کودکانی که قرار است به دنیا بیایند و آینده ما را بسازند، مهم هستند.
مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس و دانشگاه علوم پزشکی مشهد از یافته‌های مطالعاتی می‌گوید که ارتباط بین تغذیه در دوران جنینی با بیماری‌های کلیوی و پرفشاری خون و سایر بیماری‌های قلبی وعروقی در بزرگ سالی را بررسی می‌کند و ادامه می‌دهد: وضعیت تغذیه در دوران بارداری، نه تنها بر سلامت سال‌های اولیه زندگی نوزاد تأثیرگذار است، بلکه پژوهش‌ها حاکی از ارتباط بین چگونگی تغذیه دوران جنینی با تندرستی در بزرگ سالی است و به همین خاطر برای جبران کمبود‌های تغذیه‌ای، مصرف مکمل‌های دارویی مانند آهن، اسیدفولیک، ویتامین و کلسیم توصیه می‌شود، کمبود مواد مغذی مانند آهن، ویتامین و کلسیم در دوران بارداری، به عوارضی نظیر زایمان زودرس، کم وزنی نوزاد و اختلالات رشد می‌انجامد.
او ادامه می‌دهد: در این دوران، نیاز به ویتامین‌ها و املاح معدنی افزایش می‌یابد و به خصوص در شرایطی که ترکیب برنامه غذایی روزانه خانم باردار، تعادل و تنوع لازم را ندارد، یا او به علت بارداری‌های مکرر و با فاصله کم، ذخایر بدنی اش کاهش یافته است، مکمل مولتی ویتامین که مناسب نیاز‌های مادران باردار تولید شده است و ویتامین‌ها و مواد معدنی را تأمین می‌کند، باید استفاده شود.
احمدیان یادآوری می‌کند: براساس دستورالعمل کشوری، خانم‌ها از ابتدای بارداری تا پایان ماه سوم یا به عبارتی هفته دوازدهم بارداری، روزانه یک قرص اسیدفولیک باید مصرف کنند و از پایان ماه چهارم (هفته شانزدهم) تا سه ماه بعد از زایمان، باید روزانه یک کپسول مولتی ویتامین ساده یا مینرال به همراه یک قرص آهن مصرف کنند.
او به صورت خلاصه درباره آسیب‌های کمبود ویتامین در مادران باردار توضیح می‌دهد: فقر شدید آهن یا کم توجهی به آن برای درمان در دوران بارداری، می‌تواند خطر تولد نوزاد نارس یا کم وزن، نوزاد مبتلا به کم خونی و با ذخایر آهن ناکافی و در موارد شدید مرگ ومیر مادر و نوزاد را زیاد کند.
به گفته او، درحالی که ویتامین از طریق تنظیم کلسیم و تعادل فسفات نقش مهمی در متابولیسم استخوان ایفا می‌کند، کمبود آن درمیان زنان باردار می‌تواند با افزایش خطر دیابت بارداری، زایمان زودرس و تولد نوزاد کم وزن و مشکلات دیگر همراه باشد. علاوه بر این ها، کمبود ید در دوران بارداری، باعث کم کاری تیروئید مادر و جنین و اختلال در رشد عصبی جنین می‌شود.
احمدیان این نکته را هم گوشزد می‌کند: معمولا در کشور‌های درحال توسعه به دلیل وضعیت نامطلوب اقتصادی یا فرهنگی، ممکن است خانم باردار مواد مغذی کافی از رژیم غذایی روزانه را دریافت نکند. در این صورت، باید مکمل‌ها نیاز وی را تأمین کند.
مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی این موضوع را هم یادآوری می‌کند: در برنامه‌های وزارت بهداشت کشور برای دریافت مکمل ها، گروه مادران باردار در اولویت دوم بعد از گروه سنی کودکان قرار گرفته‌اند. علاوه بر این، باتوجه به محدودیت منابع، تقسیم مکمل‌ها اولویت بندی شده است که این موضوع براساس نیاز مردم و میزان دسترسی هاست. درحال حاضر اولویت توزیع مکمل‌ها در حوزه بهداشت با مناطق روستایی و حاشیه شهر است.
دکتر زهرا اباصلتی، مدیرگروه تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، نیز به اهمیت این مکمل‌ها و برنامه‌های تغذیه‌ای برای زنان باردار اشاره می‌کند و می‌گوید: این موضوع هم برای دولت و هم برای فعالان حوزه بهداشت و نظام پزشکی مادران، مهم است.
او ادامه می‌دهد: در سال‌های اخیر برنامه‌های گسترده‌ای به منظور رفع مشکلات تغذیه‌ای به ویژه درمیان زنان باردار اجرا می‌شود. علاوه بر مکمل ها، فعالیت‌های دیگری هم انجام می‌شود. توزیع سبد غذایی از این جمله است که دراختیار خانواده‌های کم بضاعت قرار داده می‌شود و خوشبختانه مشکل جدی به لحاظ سوءتغذیه درمیان زنان باردار وجود ندارد.
اباصلتی یادآوری می‌کند: مراقبت‌های ویژه این گروه، سه ماه قبل از بارداری آغاز می‌شود و تا پایان بارداری ادامه دارد. در این دوره، بررسی وضعیت تغذیه مادر و شناسایی کمبود‌ها اهمیت دارد. براساس این بررسی ها، توصیه‌های غذایی برای تأمین نیاز‌های مادر و جنین ارائه می‌شود.
او ادامه می‌دهد: به همین خاطر از همه مادران باردار می‌خواهیم به مراکز بهداشتی مراجعه کنند تا تحت نظارت قرار گیرند. پایش‌ها شامل بررسی وزن، فشارخون و نیاز به واکسیناسیون است. مشاوره‌های تغذیه‌ای و روان شناختی نیز داده می‌شود.
اباصلتی توضیح می‌دهد: مکمل‌ها براساس مناطق روستایی و محدوده‌های کم برخوردار توزیع می‌شود. مناطق روستایی و حاشیه‌ای در اولویت قرار دارند و تلاش می‌شود این مکمل‌ها به صورت رایگان دراختیار مادران قرار گیرد؛ البته این موضوع را هم یادآوری کنم که اعتبار و منابع همیشه پاسخگو نیست؛ چراکه مکمل‌ها علاوه بر مادران باردار بین دانش آموزان و سالمندان هم تقسیم می‌شود. درصورت کمبود نیز از کمک‌های خیران و سازمان‌های غیردولتی استفاده می‌شود.
او بیان می‌کند: پایش‌های انجام شده نشان می‌دهد که حدود ۴۰درصد مادران وزن گیری نامناسبی دارند؛ به این صورت که یا وزنشان کم است یا بیشتر از حد معمول است که هر دو مهم است؛ چون هر دو بر رشد جنین تأثیر می‌گذارد. مادری که وزن جنینش زیاد است، با مشکل مواجه است، همچنین مادری که وزن کم دارد، این کاهش وزن بر سلامت مادر و جنین خیلی تأثیرگذار است، اما همه مربوط به سوءتغذیه نمی‌شود. آموزش‌های مربوط به این موضوع در پایگاه‌های سلامت، خانه‌های بهداشت و مراکز خدمات جامع سلامت فراداده می‌شود.
به گفته اباصلتی، کارشناسان تغذیه در این مراکز، به مادران آموزش می‌دهند که چطور با یک سبد غذایی مناسب و کم خرج، همه نیاز‌های بدن را تأمین کنند.
مدیرگروه تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌گوید: مادرانی که در دوران بارداری به شبکه‌های بهداشت و درمان مراجعه می‌کنند، مکمل‌ها را دریافت می‌کنند. او بیان می‌کند: مشکلی که ما در برنامه مکمل یاری داریم، این است که هرچند اعتبارات این برنامه را وزارت بهداشت تخصیص می‌دهد، اعتبارات محدودی است و به همین دلیل، برنامه مکمل یاری به آن میزانی که مدنظر ماست، پوشش داده نمی‌شود که تلاش کردیم این مسئله نیز حل وفصل شود و در مناطق و محدوده‌هایی که خانواده‌ها توان مالی برای تهیه مکمل‌ها ندارند، سمن‌ها و گروه‌های مردمی مشارکت می‌کنند.
